Podpisy cyfrowe

+ 24.09.2024
Kilka informacji o podpisie cyfrowym i dokumencie elektronicznym.

Podpis cyfrowy związany jest kryptografią. Przez jakąś zaufaną instytucję, która potwierdza tożsamość konkretnego użytkownika generowana jest para kluczy (unikalnych ciągów bitów/cyfr): klucz prywatny - chroniony przez użytkownika (niedostępny dla nikogo innego, nawet dla instytucji generującej go) i klucz publiczny pasujący do klucza prywatnego. Na podstawie klucza publicznego “nie da się” odgadnąć klucza prywatnego - odgadniecie metodą prób i błędów powinno zajmować superkomputerowi setki lat.
Klucz prywatny może służyć do stworzenia podpisu dla danych cyfrowych w postaci “odcisku palca”, tj. jawny algorytm korzysta z klucza prywatnego i danych tworząc dość krótki ciąg bitów, który potem daje się zweryfikować z pomocą klucza publicznego, że dane cyfrowe nie zostały zmienione od momentu “podpisania”.
Z pomocą klucza prywatnego użytkownika i klucza publicznego adresata danych cyfrowych można podpisać i zaszyfrować dane tak, że odbiorca odszyfruje je z pomocą swojego klucza prywatnego i klucza publicznego nadawcy. Jest to odpowiednik korespondencji typu list polecony.
Podpis kwalifikowany to elektroniczny podpis zaawansowany, który jest składany za pomocą kwalifikowanego urządzenia i który opiera się na kwalifikowanym certyfikacie podpisu elektronicznego. Klucz prywatny tego certyfikatu jest tworzony automatycznie w karcie z procesorem (tzw. karcie inteligentnej) i nie jest dostępny na zewnątrz niej. Nie można go skopiować, wyeksportować, nigdy nie opuszcza karty procesorowej. Kryptografia realizowana jest z użyciem procesora kraty.
Podpis ten jest równoważny prawnie podpisowi osobistemu na dokumencie papierowym. Procedura wydawania tego podpisu ma mocne podstawy prawne i wymaga udziału zaufanej instytucji potwierdzającej tożsamość użytkownika. Dokumenty tak podpisane można wysyłać jako załącznik e-maila. Roczny koszt podpisu jest równy kosztowi kilku wysyłek kurierskich.
Podpis zaawansowany to podpis, gdzie przestrzegane są procedury zapewniające wiarygodny związek użytkownika z jego kluczem publicznym i prywatnym.
Ważnym przypadkiem podpisu zaawansowanego jest podpis osobisty w nowym
e-dowodzie osobistym z warstwą elektroniczną »
“W kontakcie z podmiotem publicznym UE jest tak samo ważny jak podpis własnoręczny. Można go też używać do załatwiania innych spraw - z firmami lub osobami, jeśli zgodzą się na to obie strony” - np. zgodzą się na dodanie klauzuli: “strony zgodnie ustalają, iż do zachowania formy pisemnej w rozumieniu niniejszej umowy wystarczy opatrzenie danych podpisem osobistym”. Zob. też:
- Kwalifikowany podpis elektroniczny, podpis osobisty, podpis zaufany… - skutki i moc prawna »
Przypadkiem podpisu zaawansowanego jest także podpis zaufany powiązany z profilem zaufanym ePUAP https://epuap.gov.pl/ Obecnie jest on wydzielony jako osobny system
- https://pz.gov.pl/ ».
Każdy obywatel może bezpłatnie otrzymać taki podpis zaufany, którego klucze są przechowywane na serwerach rządowych. Można skorzystać z pośrednictwa swojego banku w celu potwierdzenia profilu zaufanego. Można to też zrobić podczas z wizyty w wybranym urzędzie lub skorzystać z podpisu kwalifikowanego jeśli taki posiadamy. Podpis zaufany ma zastosowanie w stosunku do polskiego podmiotu publicznego i w takim kontekście jest równoważny pod względem skutków prawnych dokumentowi opatrzonemu podpisem własnoręcznym (art. 20ae, Dz.U.2024.307 - Informatyzacja działalności podmiotów realizujących zadania publiczne).

Za pomocą profilu zaufanego pz.gov.pl można można m.in. podpisywać cyfrowo swoje dokumenty, pobrać je i przesyłać/załączać do swojej e-korespondencji. Zobacz:
- Podpisywanie e-dokumentów za pomocą profilu zaufanego

Zakres stosowania e-podpisu

W polityce świadczenia usługi wskazanej w certyfikacie jest określony zakres jego stosowania. Np. podpis kwalifikowany i podpis osobisty służą do wyrażania woli i wiedzy na temat podpisywanych treści plików. Nie mogą być one wykorzystywane np. do szyfrowania e-maili. Do tego potrzebny jest inny certyfikat z właściwym zakresem stosowania.

Format e-podpisu

Najbardziej przydatną wersją jest e-podpis otoczony. Plik z podpisem zawiera treść dokumentu oraz podpis i zwykle można go odczytać wprost za pomocą np. Adobe Reader, MS Word, łącznie z możliwością weryfikacji poprawności podpisu. Dla pliku PDF takim formatem jest m.in. PAdES.

Podpis otaczający może mieć formę pliku XML i wymaga użycia specjalnej aplikacji do jego zweryfikowania/odczytania - zwykle tej samej, która służy do składania podpisu.
Zob. też. skrypt 1.cmd na moim blogu:
* PowerShell - wyodrębnianie dokumentów z wielu plików XML.

Podpisy w PDF i DOCX

Można składać podpisy elektroniczne bez dodatkowej aplikacji do podpisywania. Wbudowane opcje podpisywania dokumentów są dostępne m.in. w:

Adobe Acrobat Reader:
Narzędzia \ Certyfikaty \ Podpisz cyfrowo.
- Narzędzie: “Wypełnij i podpisz” wbrew nazwie, nie służy do wstawiania certyfikatów. Ma natomiast świetną funkcję dopisywania własnych tekstów w dodatkowej warstwie PDF oraz do wstawiania kopii swojego podpisu odręcznego - co można zastosować przed wstawieniem pierwszego certyfikatu cyfrowego.
- Można też dodać kopię odręcznego podpisu/parafki w stemplu certyfikatu, zob.:
  - Adobe \ Preferencje…[Ctrl+K] \ Podpisy \ konfiguracja stempla cetryfikatu…
- W pliku PDF może być wstawione “pole podpisu”. Wystarczy kliknąć w takie pole, aby złożyć podpis w programie Adobe Reader. Zob. przykład na: Wstawianie pola podpisu w pliku PDF »
.
Microsoft Office:
Wstawianie \ Wiersz podpisu, potem 2x klikając na ten obiekt - Podpisywanie

Zob. też

Dokument w formie pisemnej, postać papierowa albo elektroniczna

K.Wojsyk_dok_forma_postac.png Dokument w formie pisemnej może być utrwalony w postaci wydruku/zapisu na papierze, ale też zapisany jako ciąg danych elektronicznych. Oprócz formy pisemnej tj. ciągu wyrazów składający się ze znaków alfabetu, jest też forma ustna - audio, wideo i inne - zob. rysunek na str. 75 podręcznika http://mc.bip.gov.pl/fobjects/download/97462/e-podrecznik-vademecum-pdf.html obrazujący związki między dokumentem, formą i postacią. W tej publikacji Kajetana Wojsyka znajdziemy szczegółowe rozważania co jest dokumentem oraz co oznacza oryginał dokumentu w postaci elektronicznej:
…
Podstawowe elementy konstytuujące dokument to forma wyrażenia informacji, postać nośnika i zabezpieczenie przed niekontrolowaną modyfikacją.
…
Podpis elektroniczny służy nie tylko do identyfikacji składającej go osoby, ale także do zabezpieczenia podpisywanej treści przed niekontrolowaną modyfikacją
…
Intencją ustawodawcy było zapewnienie niezaprzeczalnego związku osoby podpisującej dokument z tym dokumentem w związku z faktem, że podpisywanie odbywa się „zaocznie”, tzn o dowolnej porze i w dowolnym miejscu dogodnym dla podpisującego. Właśnie podpis elektroniczny, dzięki certyfikatowi służącemu do jego złożenia, zapewnia ów związek konkretnej osoby z podpisywanym dokumentem. Certyfikat jest widoczny w czasie czynności weryfikacji podpisu - i zawiera dane jednoznacznie wskazujące na konkretną osobę fizyczną, która podpis złożyła.
…

Zob. też

“Kwalifikowane podpisy elektroniczne - praktyczne aspekty”, Tomasz Zalewski » (m.in. eliminacja wad podpisu własnoręcznego, długoterminowa konserwacja podpisów, zbędne postanowienie o miejscu zawarcia umowy, zbędne postanowienie o dacie zawarcia umowy i liczbie „jednobrzmiących” egzemplarzy)
“Skan” - epodrecznik.mc.gov.pl, Kajetan Wojsyk » (m.in.: … Skan lub kserokopia jest wtedy wiarygodnym dokumentem, jeśli zawiera w swej treści identyfikator pozwalający na uzyskanie kopii danego dokumentu ze źródła przez osobę, która chce zweryfikować wiarygodność skanu. …
Jeśli skan zostanie wykonany z dokumentu, którego oryginalność nie budzi wątpliwości i zostanie poświadczony przez osobę, która zachowuje dokument oryginalny jako dowód …, wtedy skan poświadczony za zgodność jego treści z treścią oryginału może być wiarygodnym dokumentem wewnątrz podmiotu, posiadającego oryginał. )